Piaget Bilişsel Gelişim Kuramı
İsviçreli bilim insanı Jean Piaget (1952) bilişsel gelişim kuramını geliştirmiştir. Piaget’e göre bebeklerin karmaşık bir bilişsel yapısı bulunmaktadır. Bebekler bilişsel yapıları içinde dünya ile ilgili bilgileri düzenlemektedir. Bebek ne kadar fikir ve düşünce ile karşılaşırsa bilişi de daha geniş ve derin bir anlayış geliştirmektedir.
Piaget çocuğun bilişsel gelişimini 4 evrede inceler, bunlar; Duyusal-motor dönem, İşlem öncesi dönem, Somut işlemler dönemi ve Soyut işlemler dönemidir.
DUYUSAL MOTOR DÖNEMİ (0-2 YAŞ):
Refleks Aşaması (0-2 Ay):
Bu dönemde bebek yoğun refleks yaşantı içindedir. En temel refleksi emmedir. Bu dönemin sonlarına doğru biberonun veya memenin görüntüsü bile emme refleksi gösteresine yol açar.
Birinci Döner Tepkiler Aşaması (2-4 Ay):
Bebeğin şemaları koordine biçimde çalışır. Algılanan sese doğru başını çeviren bebek aynı zamanda gözleriyle de sesin kaynağını arar. Yakalama şeması da emme şemasıyla birlikte görülür, bebek eliyle tuttuğu her şeyi emmeye çalışır.
İkinci Döner Tepkiler Aşaması (4-8 Ay):
Çok genel bir biçimde sebep-sonuç ilişkisi kurar. Örneğin çıngırağını salladığında ses çıktığını kavrayabilir ve bu davranışı döner tepkiler şekilde tekrarlar. “Nesne sürekliliği”, yani görüntüden kaybolan nesnelerin kaybolmadığı fakat gizlendiği fikrinin varlığı bu dönemin sonlarında ilkel bir düzeyde gözlenmiştir.
Dördüncü Alt Aşama (8-12 Ay):
Bebek amaca yönelik davranışlar sergiler. “Oyun” kavramı önem kazanmaya başlar.
Beşinci Alt Aşama (12-18 Ay):
Bu dönemde bebek gördüğü nesneleri yoklar, keşfeder. Nesne sürekliliği daha olgunlaşmış bir düzeydedir.
Altıncı Alt Aşama (18-24 Ay):
Şemalar genelleşmiştir. Nesneleri temsili ve sembolik olarak kullanır. Örneğin kibrit kutusunu hem araba hem de uçak olarak oyunlarında kullanabilir. Çocuk bu dönemde konuşmaya ve söylenenleri anlamaya başlar. Canlı cansız varlıkları taklit etme bu aşamada daha karakteristik görülür.
İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM (2-7 YAŞ):
Kavramsal Dönem (2-4 Yaş):
Tek boyutlu düşünme, yani tek bir özelliği baz alıp düşünme bu dönemde çok tipiktir. En bariz özellik ise benmerkezciliktir. Kavramsal dönemdeki çocuk olaylara başkasının açısından bakamaz. Olayları değerlendirme şekli kendi bakış açısıyla sınırlıdır. Bu dönemde “tersine dönüştürebilme” kavramı henüz gelişmemiştir. Yani çocuk 3+1=4 ve 4-1=3 gibi ters eşitlikleri kavrayamaz.
Sezgisel Dönem (4-7 Yaş):
Bu aşamada çocuk giderek daha karmaşık durumları deneyerek düşünmeye başlar. Çocukta hala tek boyutlu düşünce yapısı hakimdir. Nesnelerin çoklu sınıflandırılmasını yapamazlar. Sayı korunumunu (parçaların sıralanışı değişse bile sayıları aynı kaldığının anlaşılması) kavradığı görülür.
SOMUT İŞLEMSEL DÖNEM (6/7-11/12 YAŞ):
Çocuğun okula başlamasıyla eşzamanlıdır. Çocuk bu dönemde nesneleri büyüklük, renk, şekillerine göre sınıflandırabilir. Mantıksal düşünce sistemi gelişmiştir, somutlaştırılmış problemleri çözebilir. Mecaz anlama yeteneği henüz gelişmemiştir. Kavramlardaki gizli anlamları çözemeyebilir. Adalet, özgürlük, eşitlik gibi soyut kelimelerin manasını tam kavrayamaz. Dünyayı erişkin bir kişinin bakış açısından değerlendirmeye başlar. Sıvı korunumu (bir kaptaki sıvının farklı boyuttaki bir kaba konulduğunda miktarının değişmediğinin kavranması) ve madde korunumu kavramları (maddenin şekli değiştirilse bile miktarının aynı kaldığının kavranması) kazanılmıştır.
SOYUT İŞLEMSEL DÖNEM (11/12 YAŞ ÜSTÜ):
Çocukta mantık çerçevesinde düşünme yeteneği gelişmiştir. Soyut problemler çözülebilir, kelimelerdeki gizli anlamlar kavranabilir. Mecazi sözler bu dönemde ergenin ilgi odağındadır. Mizah, espri anlayışı erişkin bireyin düzeyine ulaşmıştır. Mevcut kuralların, prensiplerin ötesinde; kendine özgü prensipler geliştirip başkalarından bağımsız özgün kurallarını oluşturabilir.
TR − TL
